SERIE KOPLOPERS & GRENSVERKENNERS • AFLEVERING 5
In gesprek met Marthijn Junggeburth, Duurzaamheidsmanager bij Swinkels Family Brewers
Hoe kijken experts aan tegen ondernemen in tijden van transitie? Trailblazers gaat in gesprek met koplopers en grensverkenners om het uit te zoeken. Vandaag spreken we met Marthijn Junggeburth, Duurzaamheidsmanager bij Swinkels Family Brewers. Marthijn is één van de pioniers achter de zelfontwikkelde Swinkels Circularity Index, een model dat hen ondersteunt bij het bereiken van volledige circulariteit binnen hun bedrijf. Hierdoor is Swinkels in de basis klaar voor nieuwe EU-wetgeving, de CSRD, die vanaf 1 januari 2025 van toepassing is op grotere MKB-bedrijven. Hoe heeft Marthijn dit gedaan en welke tips heeft hij voor ondernemers die ook stappen willen zetten naar een circulaire organisatie?
lees het interview
We zijn vandaag in Lieshout, in Noord-Brabant. Wat gebeurt hier allemaal?
“Je bent hier op de brouwerij van Bavaria en dit is het hoofdkantoor van Swinkels Family Brewers. Wat gebeurt hier? We maken hier heerlijk bier. En op deze locatie maken we ook mout, dus je bent hier eigenlijk in het hart van de brouwerijwereld.”
Was dit ook waar het allemaal begon?
“Inderdaad, hier is het begonnen. Ruim 300 jaar geleden. Als je een paar honderd meter hier terugloopt, dan kun je zien waar het begonnen is. Die locatie hebben we ook echt een beetje in stand gehouden.”
Als we kijken naar jouw traject binnen de organisatie. Je bent begonnen in de rol van coördinator veiligheid en milieu in de jaren negentig en nu ben je manager duurzaamheid. Wat zijn de grote veranderingen die er plaats hebben gevonden?
“Ik vind het wel opmerkelijk: toen ik hier ruim dertig jaar in dienst kwam, zeiden Peter en Frans Swinkels, directeuren van Bavaria destijds: “We gaan jou aannemen, maar eigenlijk ben je overbodig. Als wij goede ondernemers zijn, dan hebben we zo iemand als jou toch helemaal niet nodig?” En daar hadden ze natuurlijk gelijk in, maar dat was wel even schrikken. Dat heb ik altijd goed in mijn oren geknoopt. Eigenlijk heb ik een missie om mezelf misbaar te maken. Het is dertig jaar geleden gezegd, en ik ben er nog steeds. Blijkbaar ben ik dan toch op een of andere manier nodig. Er is genoeg werk aan de winkel, en dat is eigenlijk typerend voor ons bedrijf. Ik ben inderdaad op het gebied van veiligheid en milieu begonnen en dat heb ik tien jaar, nog iets langer, gedaan.
Wat ik toen zag, is dat wij als familiebedrijf hele goede dingen deden op het gebied van duurzaamheid. In de eind jaren negentig, begin 2000, was dit nog niet zo vanzelfsprekend zoals dat nu is. Ik vond het eigenlijk jammer dat we daar niet nog meer mee deden en wilde de dingen die we al deden, nog beter doen. En bij ons bedrijf werkt het zo, als je je nek uitsteekt, dan krijg je die kans. Dat is onze cultuur, dus ik ben daarmee aan de slag gegaan. In eerste instantie puur vanuit persoonlijke interesse, maar ook omdat ik zag dat het bedrijf dat ook was, en dat sloot bij elkaar aan.“
"We gaan jou aannemen, maar eigenlijk ben je overbodig. Als wij goede ondernemers zijn, dan hebben we zo iemand als jou toch helemaal niet nodig?" - Peter en frans swinkels
Jullie hebben ook een mooie doelstelling. In 2025 willen jullie voor 75% circulair zijn. Wat betekent dat?
“Dat is een leuke vraag. Ik denk dat het 6 tot 7 jaar geleden was dat Peer Swinkels, onze huidige CEO zei: “Wij willen het bedrijf mooi doorgeven aan de volgende generatie. Dat moet een goed functionerend bedrijf zijn. Economisch gezien, maar het moet ook een circulair bedrijf zijn. Het mag niet zo zijn dat ons bedrijf de omgeving en grondstoffen uitput.” Dus dat was eigenlijk de start. Een circulair bedrijf, dat is mooi als je dat zegt, maar wat betekent dat dan?
Dat was eigenlijk mijn eerste grote klus. Toen zijn we gaan kijken, wat is er überhaupt in de wereld op het pad van circulariteit? Maar er was nergens een goede, bruikbare definitie. Een definitie of methode die iedereen ook begrijpt. Toen zijn we zelf een model en definitie gaan ontwikkelen. Ik kan me dat moment nog heel goed herinneren. We zijn naar ‘t café gegaan hier in het dorp en daar hebben we twee middagen met elkaar gebrainstormd. Gewoon met zo’n flippo. En daar is een heel grove eerste model uitgekomen. En we hebben gewoon gezegd: daar gaan we voor. Dat is ook wel een beetje onze cultuur. Wij zijn pioniers, we willen graag vooruitlopen. Dit is een model zoals wij denken dat het is en daar gaan we voor. En zo is het gestart.
En die doelstelling van 75%, die is dus gebaseerd op onze eigen meting. We zitten nu ongeveer op 60%, en willen naar 62% dit jaar. Dat betekent dat 75% wel heel ambitieus is. Dus ik denk dat die doelstelling ook losgelaten wordt en omgezet wordt tot het streven om circulair te worden voor de volgende generatie. En dat heeft ook te maken met het feit dat misschien theoretisch 100% circulair niet eens mogelijk is.”
Ik ben wel benieuwd, wat zijn dan de vertragende elementen die het toch moeilijker maken dan je dacht, toen je die doelstelling maakte?
“Nou, als je kijkt naar alle aspecten rondom circulariteit, dan zie je hoe lastig het is. Pak bijvoorbeeld een blikje bier. Daar zit een groot aandeel gerecycled materiaal in. Wil je dat naar 100% gerecycled materiaal brengen, aluminium bijvoorbeeld, dan is dat heel moeilijk. Dat betekent dat dat op het juiste moment beschikbaar moet zijn. Dat het überhaupt beschikbaar moet zijn, dat er leveranciers zijn die het kunnen leveren. Je ziet gewoon dat het heel lastig wordt om dat op heel korte termijn voor elkaar te krijgen. Kijk naar gerst: 70% van al onze gerst wordt duurzaam ingekocht op basis van internationale criteria. Die andere 30% wordt heel lastig, want dan moet er heel veel gebeuren in de wereld op het gebied van landbouw. Dus vandaar dat die doelstelling circulair ondernemen voor de volgende generatie wordt.”
Kijkt de Swinkels Circularity Index heel erg naar wat de organisatie zelf doet? Of kijken jullie ook breder naar de keten?
“Het is inderdaad gestart met: wat doen we zelf? Dat maakt het ook behapbaar en makkelijk om mee te beginnen, maar dat is al heel snel uitgebreid naar de keten. Wij kunnen niet zonder onze leveranciers of kennispartners bijvoorbeeld. Je ziet dan ook dat het model evalueert.”
Welke veranderingen heb jij internationaal gezien op het gebied van circulariteit?
“De verandering is denk ik dat er steeds meer informatie beschikbaar komt. Over materialen, grondstoffen, energie, water. Pak water als voorbeeld, wat is circulair water? Acht jaar geleden had niemand daarover nagedacht. Nu zie je dat er wordt nagedacht en dat er onderzoek naar wordt gedaan. Je ziet ook dat Nederland daar ook wel een beetje koploper in is, dat is mooi om te zien. Wij zijn van nature een waterland. En als je er dan bij de overheid over praat, ook met kennisinstituten zoals bijvoorbeeld KWR (Kiwa Water Research Institute), dan zie je dat er echt al modellen gaan staan. Want wat is circulair water? Water raakt in principe natuurlijk nooit verloren op de planeet, maar je kunt wel zoet water kwijtraken. En dat wil je eigenlijk niet. Dus wij hebben daar ook een model voor, dat als wij water uit de grond halen om ons lekkere bier te maken, dan willen we dat het water wat overblijft na schoonmaken ook weer opnieuw teruggaat in het systeem. En die manier van denken is gemeengoed aan het worden, dat vind ik wel heel mooi om te zien.”
Hoe zie jij de rol van Swinkels in de maatschappij?
“Ik zie de rol van Swinkels, ons als bedrijf, midden in de samenleving staan. Zo ver zijn we nog niet, maar uiteindelijk onder de streep gaan we meer geven dan dat we nemen. Ik pak onze brouwerij in Ethiopië even als voorbeeld. Die staat in een omgeving waar 50 families rondom wonen. Die krijgen van ons elektriciteit, water en drinkwater. Ze krijgen Bostel, een restproduct waar ze het vee mee voeren. We hebben opleidingsprogramma’s voor de vrouwen in die gemeenschappen. En wat we daarvoor terugkrijgen, is blije mensen en welvaart in de omgeving. Mensen die ook bij de brouwerij willen werken.”
"Die staat in een omgeving waar 50 families rondom wonen. Die krijgen van ons elektriciteit, water en drinkwater. Ze krijgen Bostel, een restproduct waar ze het vee mee voeren. We hebben opleidingsprogramma’s voor de vrouwen in die gemeenschappen. En wat we daarvoor terugkrijgen, is blije mensen en welvaart in de omgeving."
Dat sociale karakter, is dat ook iets wat verankerd is in de waarden van Swinkels?
“Ja, wij zijn een familiebedrijf. Het klinkt misschien een beetje hoogmoedig, maar we beschouwen de hele wereld om ons heen als onze familie. En vanuit dat gedachtegoed, doen we de dingen die we doen. ”
In een eerder interview geef jij aan dat jouw collega’s van de afdeling financiën hun blik hebben verruimd van winstmaximalisatie op korte termijn, naar meervoudige waardecreatie op lange termijn. Hoe ging dat proces voor jou?
“Het is niet zozeer mijn proces, het is een proces wat je als bedrijf doormaakt. We willen wel groeien, maar dat willen we op een duurzame manier doen. En duurzaam betekent inderdaad dat je gewoon geld moet verdienen, maar dat betekent ook dat je heel duidelijk oog hebt voor je omgeving, mensen, partners en stakeholders. En het één kan niet zonder het ander. En dat besef zit inmiddels in de haarvaten van het hele bedrijf.”
Zijn jullie al helemaal klaar voor de nieuwe EU-wetgeving, de CSRD, of moeten er toch nog een hoop extra stappen gemaakt gaan worden?
“Laten we zeggen, de CSRD gaat niet alleen over het milieu. Het gaat ook over de S en G, van social en governance. Het is het complete verhaal. Het environmental-deel, daar hebben wij de stap al in gemaakt. Met de S en de G zijn we nog druk bezig. We zijn bezig met een gap-analyse, om te kijken waar er toch nog gaten zitten die we aan moeten pakken. En dat zit hem dan vooral in het vergaren van data en die data uiteindelijk omzetten in een goede rapportage. Ik denk dat die data vaak wel beschikbaar is, op lokaal niveau, maar dat moet wel vertaald worden. Dat is nog wel een uitdaging. Dat moet ook volgens bepaalde standaarden. Je ziet dat er steeds meer informatie beschikbaar komt, dus weet je steeds beter wat er minimaal van je wordt verwacht. Daar zijn we nu mee bezig.
En het governance deel gaat voor mij over integriteit. Over de manier waarop je met mensen omgaat en de manier waarop je mensen aanstuurt. De manier waarop onze bestuurders überhaupt in het leven staan. Dat moet je ook goed verwoorden en dat is niet altijd even makkelijk.”
"de CSRD gaat niet alleen over het milieu. Het gaat ook over de S en G, van social en governance. Het is het complete verhaal."
Het raakt ook wel een cultuur.
“Je raakt 100% aan cultuur. Dat is wel een complex begrip. Het mag niet zo zijn dat cultuur wijzigt door wetgeving. Nee, we moeten kijken: welke elementen we daaruit kunnen gebruiken om inderdaad te voldoen aan wetgeving. “
Als we kijken naar innovaties, dan is dat natuurlijk een moment waarop je dingen helemaal anders kan doen. Hoe doen jullie dat?
“Nou, je hebt verschillende manieren van innovatie. Wij innoveren heel veel op producten. Hoe ze eruitzien, hoe ze smaken, hoe ze ruiken, hoe ze beleefd worden. Dus meer marketing. Maar daarnaast innoveren we heel veel op procesniveau. We zijn eigenlijk voortdurend bezig om onze processen te veranderen. Bijvoorbeeld door minder watergebruik, minder energieverbruik, waardoor we minder belastende verpakkingen nodig hebben. Ja, dat is een continu proces. En dan denk ik dat wij best wel pioniers zijn en elkaar ook uitdagen. Dat is wat onze cultuur omschrijft. Tuurlijk mooi als je ooit circulair wil worden en je ziet dat dat de cultuur van een bedrijf dat ondersteunt, maar ook de collega’s dat erg leuk vinden om ermee aan de slag te gaan.“
Jullie hebben een samenwerking gehad met de Seaweed Company. Kun je daar wat meer over vertellen?
“We zijn op dit moment nog bezig met een proef waarbij we een product van de Seaweed Company, een soort extract van zeewier, gebruiken bij de teelt van gerst. We hebben hier rondom de brouwerij in Lieshout gerstteelt geherintroduceerd, dus er wordt weer gerst verbouwd hier in de omgeving. En met een aantal boeren hebben we nu proeven gedaan met zeewier extract in plaats van kunstmest, als alternatief voor mest en bescherming. Het heeft een dubbele functie. We hebben vorige jaar de eerste proef gedaan en nu hebben we het op grotere schaal gedaan. En daar hopen we de resultaten binnenkort van te zien. We zijn ook bezig met ZLTO (Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie) met de boeren om te kijken of we bijvoorbeeld meer CO2 in de bodem vast kunnen leggen, Carbon Farming. “
En ook zo’n initiatief is Boer, Bier, Water. Een initiatief waar jij één van de oprichters en projectmanager van bent. Kan je daar wat meer over vertellen?
“Boer, Bier, Water is opgericht samen met een lokale boer ZLTO. Het initiatief bestaat al ruim tien jaar en is voortgekomen uit een belang van alle stakeholders. In dit geval met omwonenden en die zijn ook boeren. En eigenlijk hebben we een gezamenlijk belang; voldoende en schoon water voor de volgende generatie, om in het geval van de boer te kunnen telen en wij om bier te maken. Hoe kunnen we dat nou organiseren? Daar is het Boer, Bier, Water Project uitgekomen. We zijn aan de slag gegaan om te kijken over welk water we hebben. Gezuiverd afvalwater van de brouwerij, dat is prachtig water. Destijds werd dat gewoon geloosd in een lokaal riviertje. Kunnen we dat niet opnieuw inzetten?“
"Eigenlijk hebben we een gezamenlijk belang; voldoende en schoon water voor de volgende generatie, om in het geval van de boer te kunnen telen en wij om bier te maken. Hoe kunnen we dat nou organiseren? Daar is het Boer, Bier, Water Project uitgekomen."
Hoe ziet dat water eruit?
“Dat is gewoon schoon water. Er zwemmen zelfs zeldzame vissen in. Het is gewoon mooi, schoon water. Zo hebben we samen met onder andere KWR een model ontworpen en later toegepast, om met omgekeerde drainage water opnieuw de bodem in te brengen. Dus normaal wordt drainage gebruikt om met van die geperforeerde buizen hele natte stukken te ontwateren. Wij doen eigenlijk het omgekeerde en sturen het water terug de bodem in.“
Is dat dan op oppervlakteniveau of dieper?
“Nee, dat zit net iets boven het grondwaterniveau. De eerste zat op ongeveer een meter. En dat water kwam rechtstreeks van onze zuiveringsinstallatie af. Daarvoor is een heel systeem onder de grond aangelegd op een hele mooie manier, zonder de grond te verstoren. Dat zijn allemaal nieuwe technieken. En toen zijn we ook veel gaan meten. We hebben naar grondwaterniveaus gekeken, naar allerlei nutriënten gekeken en naar gewasopbrengsten gekeken.
Dat was het eerste experiment. Dat is in 2015 gerealiseerd en dat is gelukt. Het is toch heel mooi dat er één boer is die die stap wil nemen. Dat is eigenlijk wel belangrijk. Daar ben ik hem nog steeds dankbaar voor. Het was voor hem geen risico, dat hadden we helemaal voor hem afgedekt, maar hij maakte wel die stap. En toen zag iedereen dat het werkt. Dus we begonnen met 30.000 kuub per jaar en nu zitten we al bijna aan 1 miljoen kuub per jaar, wat dus terug de bodem in gaat. En doen er 21 boeren heel actief mee.“
Welke tips heb je voor de lezers of luisteraars die geïnspireerd zijn en ook circulaire ambities hebben?
“Ik denk dat de circulaire ambitie niet bij de Duurzaamheidsmanager moet beginnen. Daar hoort ‘ie wel thuis, maar ik zeg altijd; circulariteit of duurzaamheid mag geen afdeling zijn. Het moet in het hele bedrijf zitten. Het is dus heel belangrijk dat de CEO, in ons geval Peer Swinkels, ook daadwerkelijk de boodschap verkondigt en daarnaar acteert. Daar begint het wel mee. Ik zie wel om me heen dat er bedrijven zijn waarvan de CEO inderdaad zegt: ik vind het heel belangrijk, maar er vervolgens niks mee doet. De directie moet zich echt blijven bemoeien, er echt aan committeren. Wij gaan nu zelfs zo ver dat we voor alle grote thema’s een individuele sponsor hebben bij de directie. Dus eentje voor verpakkingen bijvoorbeeld, eentje voor agrarische grondstoffen, eentje voor water.
Dat is wel een ontwikkeling die wij doormaken. Ik snap dat als je ermee begint, dat je niet meteen zo ver bent. Maar het begint dus met commitment van bovenaf. Dat is één tip. De tweede is: er zijn in elk bedrijf heel veel mensen die intrinsiek gemotiveerd zijn. Die zijn er hier, maar die zijn bij elk bedrijf. Die mensen moet je als eerste meenemen in je verhaal. Die kun je nog sterker maken daarin. Die zijn ook vaak bereid om een extra stap te maken.“
"circulariteit of duurzaamheid mag geen afdeling zijn. Het moet in het hele bedrijf zitten."
En jij was daar één van hier. Stel je hebt een directie die ambities heeften die zoekt de juiste persoon om hiermee bezig te gaan. Wat voor eigenschappen of skills zou dat individu volgens jou dan moeten hebben of ontwikkelen om dat goed te kunnen doen?
“Ik denk, en dan kijk ik vooral naar mezelf, dat het belangrijk is dat je weet wat er in het bedrijf gebeurt. Daar begint het mee. Je moet snappen hoe het bedrijf werkt. Dat is niet alleen technisch, maar ook de cultuur van het bedrijf. En daarnaast moet je voelsprieten hebben naar buiten. Dus je moet heel goed weten wat er gebeurt in de maatschappij, in de omgeving, en hoe je dat kan vertalen naar het bedrijf. Dat gevoel, dat moet je zonder meer hebben. Ik denk ook dat het belangrijk is dat je een goede gesprekspartner bent voor de stakeholders waar je mee samenwerkt. Maar ik denk ook dat je toch een bepaalde basiskennis moet hebben van het proces en de producten.“
Wat zou volgens jou de norm moeten zijn in 2030?
“Ik denk dat we ervoor moeten waken dat we met z’n allen zeggen dat we 100% circulair moeten zijn in 2030. Laten we in ieder geval realistisch blijven. De norm zou wel moeten zijn, dat alle bedrijven er al mee bezig zijn. Ze focussen nu heel sterk op CO2, maar laten we circulariteit niet vergeten.“
